Słowo detoks, detoksykacja, dieta detoksykująca to pojęcia, które w mediach społecznościowych, na blogach czy w serwisach kobiecych wracają niczym bumerang każdej wiosny, przed okresem letnim, czy po świętach Bożego Narodzenia. Zazwyczaj wtedy, gdy użytkownicy szukają informacji o tym, jak…schudnąć. Nie da się ukryć, że odchudzanie często „przebiera” się za detoks, który pod pretekstem wspierania organizmu zazwyczaj sprowadza się do silnie niskokalorycznej diety. Na co warto uważać, gdy chcesz wspomóc oczyszczanie organizmu?
Ze słowem detoks prawdopodobnie oswoiłaś/oswoiłeś się już tak, że nawet nie zwracasz uwagi na jego używanie w kontekście codziennej pracy organizmu czy diety. Tymczasem bazowo było ono związane z terapią uzależnień i oznaczało „sposób leczenia uzależnień polegający na nagłym odstawieniu danej substancji psychoaktywnej, w połączeniu z terapią farmakologiczną lub psychologiczną” (definicja zaciągnięta z Wikipedii). Przyznasz, że to dość daleko od aktualnego rozumienia? Dlaczego słowo detoks przedostało się do dyskusji o zdrowym stylu życia?
Dlatego, że wzbudza silne emocje i kojarzy się z oczyszczaniem z toksyn. Gdy dowiadujesz się, że każdy nosi w sobie toksyny i potrzebuje detoksykacji, to wzbudza w tobie lęk, który sprawia, że podejmujesz mniej racjonalne decyzje. Stąd już tylko krok do zastosowania radykalnego rozwiązania („Skoro ma pomóc, to spróbuję”), jakim jest np. półgłodówka na diecie sokowej, lewatywy z kawy czy stosowanie całej garści suplementów.
Masz prawo nie wiedzieć, co dla Ciebie jest toksyną, a co nie jest. Osoby, które podkreślają konieczność przeprowadzenia detoksu często w ogóle nie definiują, o jakich toksynach (i w jakich stężeniach) mówią, sprawiając, że ich przekaz jest niewiele wart. Wyobraź sobie, że ktoś mówi: „Na zewnątrz jest pogoda” – no dobrze, ale jaka – pada deszcz, czy świeci słońce, jest ciepło, czy może termometr pokazuje ujemne wartości? „Musisz się oczyścić z toksyn” – z jakich toksyn, jak zbadać ich poziom, jak określić ich wpływ na organizm? Na te pytania najczęściej nie znajdziesz odpowiedzi u propagatorów oczyszczania. Toksyny i detoks to w tym przypadku mgliste i przede wszystkim marketingowe pojęcia.
Nasze ciała nie są pozbawione toksyn, jednak np. poważne zatrucie rtęcią znacząco różni się od minimalnego, wykrywalnego poziomu rtęci w tkankach, który zazwyczaj nie ma wpływu na zdrowie. Nawet wtedy, gdy dochodzi do poważnego zatrucia, to sposób żywienia ma niewielki wpływ na detoksykację.
Nie rób sobie wyrzutów, że dałaś/dałeś się nabrać na te wzbudzające emocje słowa, które najczęściej używane są w nieprawidłowym kontekście. Czy w związku z tym nie da się wspierać oczyszczania organizmu?
Twoje ciało oczyszcza się samo!
Organizm ludzki oczyszcza się w każdej sekundzie Twojego życia. Oczyszcza się przede wszystkim z produktów przemiany materii np. dwutlenku węgla, mocznika oraz resztek pokarmowych, ale także z wspomnianych wcześniej toksyn (dużo rzadziej!).
Gdybym miała w jednym zdaniu podpowiedzieć, jak się oczyszczać to powiedziałabym:
„Nie przeszkadzaj ciału, ono zrobi to, co do niego należy!”.
Organizm ma naprawdę wiele, niesamowitych sposobów na oczyszczanie i są nimi:
- przewód pokarmowy i wypróżnienia,
- nerki i produkcja moczu,
- skóra i pocenie się,
- wątroba i jej mechanizmy odtruwania,
- układ limfatyczny, który odprowadza płyny z przestrzeni międzykomórkowych,
- układ odpornościowy, który usuwa zniszczone komórki.
Każdą z tych funkcji możesz wspierać na co dzień. Nie potrzebujesz do tego restrykcyjnych działań i kilku milionowego majątku na specjalne soki, wyciskarki, suplementy, kosmetyki itd. Co możesz zrobić?
- Dbaj o prawidłowe nawodnienie. Nie doprowadzaj do odwodnienia, które zwiększa stężenie szkodliwych produktów przemiany materii w organizmie. Urozmaicaj picie wody dodatkami smakowymi np. cytryną, świeżymi ziołami, plasterkami ogórka, kilkoma kroplami tynktur Elementa Mundi.
- Jedz razowe produkty zbożowe i owoce, dzięki temu zadbasz o odpowiednie spożycie błonnika pokarmowego i regularne wypróżnienia. Skrócisz czas zalegania resztek pokarmowych w jelitach.
- Wspomagaj organizm naturalnymi wyciągami roślinnymi i ziołami, które wspierają pracę nerek i wątroby. Postaw na miętę, pokrzywę czy czystek. Możesz wykorzystać nasze tynktury i popijać je rozrobione w wodzie w ciągu dnia.
- Wspieraj pracę układu odpornościowego stosując żywienie zbliżone do diety śródziemnomorskiej. Taki sposób odżywiania dostarcza dużej ilości antyoksydantów, które usprawniają regenerację komórkową, ale także zapewnia odpowiednie środowisko dla mikrobioty jelitowej. Odporność organizmu w dużej mierze zależy od różnorodności i liczebności bakterii zasiedlających Twoje jelita.
- Zadbaj o suplementację witaminą D i kwasami omega 3, by wspomóc układ immunologiczny.
- Unikaj alkoholu i wysokotłuszczowych dań obciążających wątrobę.
- Zaplanuj codzienną dawką przyjemnego ruchu – zwiększenie ukrwienia przyspiesza usuwanie produktów przemiany materii, a regularny ruch reguluje pracę układu odpornościowego i pokarmowego.
Na koniec najważniejsze – unikaj gwałtownych, znaczących zmian w diecie (jeśli nie są konieczne), które, wbrew pozorom, mogą przynieść więcej szkód niż pożytku.
Jak działają diety typu detoks?
Myślisz detoks – co widzisz? Zielone soki i wodę z cytryną? Wyłącznie warzywa i zero innych pokarmów? Jadłospis oparty tylko na zupach, bez „treści”? Tak często wyglądają diety oczyszczające, które w rzeczywistości są po prostu restrykcyjnymi dietami odchudzającymi, z dużym deficytem kalorycznym. Owszem, schudniesz stosując taki sposób żywienia, ale „przy okazji” detoks może skutkować także:
- odwodnieniem (niektóre programy detoksykujące zalecają dodatkowo saunę i ćwiczenia fizyczne, co nasila problem, a wręcz może być niebezpieczne),
- biegunką,
- zaburzeniem równowagi mikrobioty,
- osłabieniem,
- niedoborami pokarmowymi i…
- …większym stężeniem toksyn.
Jak to się dzieje? Niektóre toksyny, szczególnie te o charakterze organicznym np. polichlorowane bifenyle (obecnie ich stosowanie jest zabronione) mogą w ciele człowieka gromadzić się w tkance tłuszczowej. Zastosowanie „pseudo” oczyszczającej diety może nasilić jej spalanie i, w efekcie, uwolnienie zgromadzonych w niej toksyn. To jeden z powodów, dla których każda dieta odchudzająca powinna toczyć się powoli. Jak widzisz detoksy zazwyczaj przynoszą efekt całkowicie odwrotny od zamierzonego, ale odchudzają. Pytanie brzmi – na jak długo?
Pamiętaj, że „ostry detoks” to dla twojego organizmu duży stres, a stres nasila wydzielanie kortyzolu. W wyniku jego działania ciało próbuje się bronić, czego efektem jest zwiększenie apetytu i ataki objadania się. Ajć!
Próżno szukać dużych, powtarzalnych badań na ludziach, które wykazywałyby skuteczność dietetycznych detoksów. Badania, którymi dysponujemy są zazwyczaj kiepskiej jakości – nie mają grup odniesienia, nie są przeprowadzane na odpowiedniej ilości osób, a uzyskane dowody są wyłącznie obserwacyjne czy wręcz anegdotyczne. Mówiąc wprost – dowodów brak!
Być może najważniejszym pytaniem, jakie sobie należy zadać jest – dlaczego detoksy cieszą się takim powodzeniem? Co jest w nich atrakcyjne? Uwodzicielska siła diet detoksykujących leży prawdopodobnie w psychologicznych skłonnościach człowieka, który chce pozostać „czysty” i (co często jest błędnie utożsamiane) zdrowy. Detoksy w swych założeniach często przypominają posty o charakterze religijnym, pozwalają na odzyskanie poczucia sprawczości, choć jednocześnie ze szkodą dla samopoczucia i siły fizycznej. Jednak w umysłach ludzkich często cel, jakim jest oczyszczenie z toksyn „uświęca” środki. To wszystko podszyte jest lękiem i chęcią jednoczesnego uzyskania sylwetki zapewniającej społeczną akceptację.
Trwałe, powtarzalne, wymagające codziennego wysiłku nawyki związane z dietą, suplementacją i stylem życia wydają się niczym przy pozornie spektakularnym i błyskawicznym działaniu detoksów. Jednak to właśnie one realnie wspomagają oczyszczanie organizmu.
Bibliografia:
- A V Klein, H Kiat, Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence, J Hum Nutr Diet. 2015 Dec;28(6):675-86. doi: 10.1111/jhn.12286. Epub 2014 Dec 18.
- Laura Davisson, Sarah Sofka, “Cleanse” detoxification diet program in Appalachia: Participant characteristics and perceived health effects, J Complement Integr Med. 2019 Sep 17;17(2):/j/jcim.2020.17.issue-2/jcim-2018-0174/jcim-2018-0174.xml. doi: 10.1515/jcim-2018-0174.
- Swetha Makkapati i inni, “Green Smoothie Cleanse” Causing Acute Oxalate Nephropathy, Am J Kidney Dis. 2018 Feb;71(2):281-286. doi: 10.1053/j.ajkd.2017.08.002. Epub 2017 Dec 6.
Barbara Dąbrowska-Górska, dietetyk z kilkunastoletnim doświadczeniem, prowadzi poradnię barbaradabrowska.pl, twórczyni podejścia Pozytywna Dietetyka. Wierzy, że najważniejszą umiejętnością dietetyka jest uważne słuchanie i holistyczne spojrzenie na podopiecznego
